Onvoorziene omstandigheden: wat zijn het en wat kunnen de gevolgen zijn?

Voor eigenlijk iedereen heeft te gelden, dat het leven vaak net even anders loopt dan gepland. Dat houdt het leven spannend, niet waar? Bij het sluiten van een overeenkomst, wordt vaak vooraf besproken en bedacht hoe het verloop van de overeenkomst en de nakoming hiervan eruit zal komen te zien. Partijen maken hier afspraken over. Er kunnen zich vervolgens omstandigheden voordoen, die maken dat het niet redelijk is om (een van) de partijen nog aan de gemaakte afspraken te houden. Omstandigheden die vooraf niet voorzienbaar waren en waar geen rekening mee is gehouden of kon worden gehouden. In deze blog vertellen we meer over deze onvoorziene omstandigheden, mogelijke gevolgen en welke rechten eraan kunnen worden ontleend.

Wat zijn onvoorziene omstandigheden

De grootste onvoorziene omstandigheid uit 2020 waar we allemaal mee te maken hebben (gehad), is natuurlijk de uitbraak van COVID-19. Hieraan hebben we de huidige coronacrisis te danken. Dit wordt natuurlijk anders, wanneer partijen nu – ver na de uitbraak – een overeenkomst sluiten. Het onvoorziene karakter van een omstandigheid blijft niet voortduren. Een onvoorziene omstandigheid kan bijvoorbeeld zitten in een ernstige daling van de waarde van een bepaald product, of een groot economisch gevolg voor een van de partijen wanneer de overeenkomst wordt uitgeoefend. Het moet gaan om uitzonderlijke omstandigheden, die partijen niet hebben voorzien en waarmee in de overeenkomst dus ook geen rekening is gehouden.

Voor een geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheden bij de rechter moeten er na het sluiten van de overeenkomst omstandigheden ontstaan die niet zijn meegenomen en verrekend in de overeenkomst. Van belang is of partijen in de overeenkomst de omstandigheden die zich voordoen hebben voorzien. Daarbij moeten de onvoorzienbare omstandigheden zo van aard zijn (niet te verwachten) dat de wederpartij er redelijkerwijs niet op mag rekenen dat de overeenkomst ongewijzigd en dus zonder aanpassingen wordt voortgezet. Dit wordt niet snel aangenomen, omdat afspraken in principe worden gemaakt om na te komen (afspraak is afspraak). Wanneer de onvoorziene omstandigheden op grond van de overeenkomst of omdat dit gebruikelijk is voor rekening komen van de partij die zich erop beroept, zal een rechter de vordering van deze partij afwijzen.

Welke gevolgen hebben onvoorziene omstandigheden

Wanneer sprake is van onvoorziene omstandigheden kan een partij bij een overeenkomst hierop een beroep doen bij de rechter, zoals hierboven omschreven. Deze partij zal zijn of haar verplichtingen uit de gesloten overeenkomst niet meer (of slechts gedeeltelijk) na kunnen komen, door de onvoorziene omstandigheden die zich voordoen.

Wanneer een dergelijke situatie zich voordoet tussen partijen, zal eerst gekeken moeten worden naar hoe hiermee wordt omgegaan. Voordat de gang naar de rechter wordt ingezet, is het van belang om eerst te kijken of partijen niet zelf in hun overeenkomst vooraf al iets hebben afgesproken over wat te doen bij onvoorziene omstandigheden. Is dit het geval, dan kunnen partijen de ontstane situatie door onvoorziene omstandigheden oplossen aan de hand de gemaakte afspraken.

Wanneer partijen niets zijn overeengekomen over onvoorziene omstandigheden of er samen niet uitkomen en een van de partijen komt door de omstandigheden zodanig in de knel dat hij hiervoor een oplossing wenst, dan kan deze partij zich tot de rechter wenden. Wanneer sprake is van een terecht beroep op onvoorziene omstandigheden, kan de rechter de gevolgen van de overeenkomst tussen partijen wijzigen, of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden op grond van de onvoorziene omstandigheden. Een rechter zal hierbij zoveel mogelijk kijken naar wat partijen oorspronkelijk hebben afgesproken. Het nadeel als gevolg van de omstandigheden die zich voordoen zal worden verdeeld over de partijen, waarbij het van belang is dat niet een van de partijen beter wordt van de onvoorziene omstandigheden. Een tijdelijke aanpassing van een duurovereenkomst behoort ook tot de mogelijkheden, zodat partijen als alles achter de rug is weer kunnen terugkeren naar hun oorspronkelijke overeenkomst en uitvoering hiervan.

Conclusie

In bepaalde situaties – zoals bijvoorbeeld met de uitbraak van COVID19 – kan een beroep op onvoorziene omstandigheden uitkomst bieden. Met name bij doorlopende overeenkomsten kan het een goede oplossing zijn om een overeenkomst gedeeltelijk te ontbinden of om een overeenkomst tijdelijk aan te passen. Dit kan op basis van de gesloten overeenkomst wanneer iets afgesproken is over onvoorziene omstandigheden of door in gesprek te gaan met de wederpartij. Is er niets afgesproken of komt u er niet uit, dan kan de gang naar de rechter uitkomst bieden. Heeft u vragen over onvoorziene omstandigheden of heeft u juridische bijstand of juridisch advies nodig, Nova Legal beantwoordt graag uw vragen en staat u bij met raad en daad. Neem contact met ons op en we bespreken de mogelijkheden.